摘要 : Eksport, import i tranzyt roslin, a takze produktów roslinnych, stwarzaja niebezpieczenstwo migracji patogenów i szkodników roslin do rejonów swiata, w których nie byly one wczesniej znane badz gdzie udalo sie skutecznie ograniczy... 展开 Eksport, import i tranzyt roslin, a takze produktów roslinnych, stwarzaja niebezpieczenstwo migracji patogenów i szkodników roslin do rejonów swiata, w których nie byly one wczesniej znane badz gdzie udalo sie skutecznie ograniczyc ich wystepowanie [23]. Rygorystyczne przepisy celne i fitosanitarne, szczególnie restrykcyjne w stosunku do patogenów i szkodników podlegajacych obowiazkowemu zwalczaniu, tzw. kwarantannowych, znacznie zmniejszaja niebezpieczenstwo ich rozprzestrzeniania, jednak calkowicie go nie eliminuja.Warunkiem przetrwania wirusa nowo pojawiajacego sie w danym rejonie swiata badz wariantu wirusa nowo powstalego w obrebie populacji juz tam istniejacej, na przyklad w wyniku mutacji lub rekombinacji genetycznej [17], jest adaptacja do nowych gospodarzy iodmiennych niekiedy warunków klimatycznych [13, 23]. Wsród roslin gospodarzy wirusów atakujacych rosliny uprawne znaczaca role odgrywaja rosliny dziko rosnace, stanowia one bowiem naturalny rezerwuar wirusów, a czesto takze ich wektorów [np. 32]. Najwiekszym zagrozeniem sa niewatpliwie te rosliny, które najczesciej towarzysza roslinom uprawnym, a wiec chwasty [50, 52]. Na uwage zasluguje fakt, ze niektóre gatunki chwastów reaguja calkowicie bezobjawowo na porazenie wirusami, które w uprawach roslin rolniczych moga powodowac ogromne straty [7, 34, 50].Roslin gospodarzy poszukuja tez migrujace owady [14, 35], wsród których jest wiele szkodników roslin. Ich szkodliwa dzialalnosc ma charakter bezposredni, gdy uszkadzaja badz calkowicie niszcza rosliny uprawne na skutek zerowania, oraz posredni, polegajacy na rozprzestrzenianiu wirusów i patogenów wirusopodobnych wywolujacych choroby roslin. Organizmy przenoszace czynniki chorobotwórcze nazywane sa wektorami. Najwazniejszymi wektorami wirusów roslinnych sa wlasnie owady [14, 20], a wsród nich najliczniejsza i najbardziej efektywna grupe wektorów stanowia gatunki o ssaco-klujacym aparacie gebowym, przede wszystkim mszyce (Aphididae) [4, 47]. Mszyce wykorzystuja chwasty jako alternatywnych zywicieli podczas lotów migracyjnych, a takze przy okresowym braku glównych gospodarzy, którymi bardzo czesto sa rosliny uprawne [35]. Gdy porazone wirusami chwasty sa zasiedlane przez owady bedace wektorami tych patogenów, wówczas staja sie potencjalnym pierwotnym zródlem zakazenia dla sasiadujacych z nimi roslin uprawnych.Migracja wirusów i owadów oraz roslin, w powiazaniu ze zmiennoscia genetyczna wirusów, wymuszaja potrzebe aktualizacji wiedzy o roslinach gospodarzach wirusów waznych z gospodarczego punktu widzenia i ich potencjalnych wektorów. Wsród sprawców chorób powodujacych znaczne straty w produkcji rolniczej w strefie klimatu umiarkowanego istotna pozycj e zajmuj a wirusy ziemniaka [44]. Ziemniak (Solarium tuberosum L.), najbardziej znany przedstawiciel rodziny psiankowatych (Solanaceae), odgrywa bowiemwazna role w produkcji rolnej wielu panstw. W Polsce, pod wzgledem powierzchni upraw stanowi on trzecia (po pszenicy i zycie) rosline uprawna.Celem pracy jest przyblizenie wiedzy o gatunkach roslin nierolniczych, które zostaly rozpoznane, zwlaszcza w ostatnich latach, jako naturalni gospodarze najgrozniejszych wirusów ziemniaka i moga stanowic niebezpieczne sasiedztwo dla upraw ziemniaka. 收起